پنج گونه از هفت گونه لاک پشت های دریایی که در حال حاضر در اقیانوس های جهان زندگی می کنند در خلیج فارس مشاهده شده اند:
- لاک پشت سبز (Chelonia mydas): این گونه به عنوان فراوانترین لاک پشت دریایی در خلیج فارس شناخته می شود. با وجود اینکه لاک پشت های سبز چراکننده از تمام گروه های سنی در سرتاسر خلیج فارس پراکنده شده اند، تخم گذاری این گونه در این دریای جوان محدود به مناطق مشخصی است. مهمترین محل زادآوری برای این گونه در خلیج فارس جزایر جانا و کاران در سواحل عربستان سعودی هستند که سالانه حدود 1000 لاک پشت سبز بر روی این دو جزیره لانه گذاری می کنند. به جز این دو جزیره عربی، تخم گذاری لاک پشت های سبز داخل خلیج فارس تنها به تعداد اندکی در سواحل جزیره خارکو ایران و جزیره قاروه کویت مشاهده می شود، و سایر گزارشات مربوط به تخمگذاری اتفاقی و موردی این گونه در سواحل خلیج فارس است. بیشترین لانه گذاری این گونه در منطقه شمال غرب اقیانوس هند نه در خلیج فارس بلکه در مجاورت آن اتفاق می افتد که مربوط به سالانه حدود 7000 لاک پشت سبزی است که در سواحل کشور عمان و در دو ناحیه راس الحد و راس الجینز لانه گذاری می کنند. در مجموع خلیج فارس بیشتر به عنوان چراگاهی مناسب برای لاک پشت های سبز، که تنها گونه گیاهخوار در بین لاک پشت های دریایی هستند، شناخته می شود به طوری که گروه هایی بزرگی از این خزندگان دریایی در علفزارهای دریایی و بسترهای جلبکی در سرتاسر خلیج فارس مشغول چرا هستند.
یک لاک پشت سبز جوان (Chelonia mydas) که توسط محققین موسسه حفاظت از محیط زیست قشم از تله های ماهیگیری محلی در جزیره قشم جمع آوری شده و پس از شستشوی ناحیه حلقی برای خارج کردن خرده غذاهای بلعیده شده با هدف مطالعه رژیم غذایی در دریا رها شد.
- لاک پشت منقار عقابی (Eretmochelys imbricata): این گونه دومین گونه فراوان از لاک پشت های دریایی در خلیج فارس است. اجتماعات تغذیه کننده این گونه بیشتر در قسمت های جنوبی و غربی خلیج فارس و در سواحل قطر، عربستان سعودی و امارات متحده دیده می شوند، در حالی که لانه گذاری این گونه به شدت در معرض خطر انقراض به شکل گسترده ای در جزایر و سواحل سرزمینی خلیج فارس اتفاق می افتد. این طور تصور می شود که (زیر) جمعیت لاک پشت های منقار عقابی خلیج فارس یکی از مهمترین جمعیت های این گونه از لحاظ ارزش حفاظتی در اقیانوس هند است.
بچه لاک پشت های منقار عقابی (Eretmochelys imbricata) در حال بیرون آمدن از لانه (جزیره قشم). معمولا حتی اگر بچه لاک پشت ها در طول روز سر از تخم در آورند، تا تاریکی شب زیر ماسه ها باقی می مانند و با تاریک شدن هوا بیرون می آیند تا هم از گرمای سوزان ماسه های آفتاب خورده و هم از شکار شدن توسط پرندگان دریایی در امان باشند.
- لاک پشت زیتونی (Lepidochelys olivacea): اگرچه این گونه در خلیج فارس همانند لاک پشت های سبز و عقابی فراوان نیست، اما گزارشات متعددی از حضور آن در سواحل خلیج فارس و دریای عمان وجود دارد که مربوط به نمونه های نزدیک به بلوغ و بالغی است که یا در تورهای صیادی به دام افتاده و یا جسد آنها به ساحل افتاده است. با این وجود به جز یک مورد تخم گذاری لاک پشت زیتونی که در اردیبهشت ماه سال 1392 در سواحل پارک ملی نایبند در استان بوشهر مشاهده شده است، گزارش دیگری از تخم گذاری این گونه در خلیج فارس و دریای عمان وجود ندارد. هرچند این گونه در منطقه شمال غرب اقیانوس هند در سواحل جزیره مصیره کشور عمان و سواحل کشور پاکستان تخم گذاری می نماید.
یک لاک پشت زیتونی که بعد از تخمگذاری در ساحل پارک ملی نایبند به دریا بر می گردد (تصویر اقتباس شده از Tollab et al., 2015). این اولین مشاهده از تخمگذاری این گونه در خلیج فارس بود (بیشتر بخوانید)
- لاک پشت سرخ (Caretta caretta): همانند لاک پشت زیتونی، مشاهده لاک پشت های سرخ در خلیج فارس معمول نیست، اما گزارشات قابل توجهی از این گونه در خلیج وجود دارد که اغلب مربوط به نمونه های به دام افتاده در تورهای صیادی و نمونه های مرده به ساحل افتاده ای هستند که بویژه در سواحل ایرانی مشاهده شده اند. هرچند یک جمعیت بزرگ و مهم از این گونه در سواحل دریای عرب و در مجاورت خلیج فارس تخم گذاری می کنند. طبق نتایج یک ارزیابی در سال 2015، این جمعیت در وضعیت به شدت در معرض خطر قرار گرفته است. به طوری که براورد شده تنها طی دو دهه تعداد لاک پشت های سرخی که در جزیره مصیره کشور عمان تخم گذاری می کردند از حدود 30000 عدد به حدود 13000 عدد کاهش یافته است. در نتیجه تدوین برنامه های حفاظتی برای این گونه در زیستگاه های آن در شمال غربی اقیانوس هند، من جمله خلیج فارس، از اهمیت به سزایی برخوردار است.
- لاک پشت چرمی (Dermochelys coriacea): این گونه که به عنوان بزرگترین گونه زنده از لاک پشت ها شناخته می شود بسیار به ندرت در خلیج فارس و آب های مجاور آن در دریای عمان مشاهده شده است و این طور به نظر می رسد که گزارشات بسیار اندک موجود مربوط به آنهایی است که به صورت سرگردان وارد این منطقه شده اند.
برنامه های حفاظتی ما برای لاک پشت های دریایی خلیج فارس:
- [1397-1392] مطالعه تغذیه لاک پشت های سبز چراکننده در آب های اطراف جزیره قشم واقع در شرق خلیج فارس (بیشتر بخوانید)
- [1394-1393] پروژه پایش وظرفیت سازی جهت احیاء مناطق تخم گذاری لاک پشت های دریایی در استان بوشهر (بیشتر بخوانید)
- [1395- ادامه دارد] بررسی اثرات تغییرات اقلیمی بر روی لاک پشت های سبز خلیج فارس (بیشتر بخوانید)
- [1398-1397] بررسی وضعیت حفاظتی لاک پشت های منقار عقابی تخم گذار در جزیره هنگام (بیشتر بخوانید)