مارهای دریایی

تا کنون بیش از 60 گونه مار دریایی حقیقی (اعضای زیرخانواده Hydrophiinae که از این پس به اختصار مار دریایی گفته می شوند) شناسایی شده که همگی در سواحل گرمسیری و نیمه گرمسیری منطقه هند-آرام پراکنده شده اند. مارهای دریایی بیش از هر خزنده معاصر دیگری برای زندگی در محیط های دریایی سازش یافته اند، به طوری که برخلاف کرایت های دریایی، لاک پشت های دریایی، ایگوانای دریایی و کروکودیل آب شور که حداقل برای تخمگذاری به محیط های خشکی وابسته اند، مارهای دریایی هیچگاه محیط دریا را ترک نمی کنند و تولید مثل آنها نیز به صورت زنده زایی در همان زیستگاه های دریایی شان صورت می پذیرد. 



دو مار دریایی حلقوی (Hydrophis cyanocinctus) در هم تنیده شده در جنگل های مانگرو جاسک شرقی، واقع در دریای عمان.


مارهای دریایی همانند تمامی مارها شکارچی هستند و لذا نقش مهمی را در زنجیره غذایی اکوسیستم های ساحلی ایفا می نمایند. همچنین سم این خزندگان دریایی، اگرچه به شدت خطرناک و کشنده است، اما به علت برخورداری از اجزاء پروتئینی متعدد می تواند از نظر پزشکی در ساخت داروهای جدید بسیار مفید باشد. با این وجود مارهای دریایی در محدوده پراکنش خود با خطرات متعددی مواجه هستند. در خلیج تایلند، ماهیگیران محلی سالانه حدود 250.000 مار دریایی را صید کرده و برای فروش به بازار جنوب شرقی آسیا عرضه می نمایند (منبع). به دام افتادن اتفاقی در تورهای صیادی نیز خطر دیگری است که مارهای دریایی را تهدید می نماید. همچنین تحقیقات اخیر نشان داده اند که مارهای دریایی بر خلاف سایر مهره داران دریایی نیاز به نوشیدن آب شیرین دارند. آنها این عمل را با نوشیدن آب باران از سطح آب دریا قبل از حل شدن نمک در آن انجام می دهند. لذا طولانی شدن فصول خشکسالی به علت تغییرات اقلیمی خطر دیگری است که جمعیت مارهای دریایی با آن مواجه هستند. 



یک مار دریایی منقاری (Hydrophis schistosus) که در تورهای صید انتظاری صیادان در جنگل های مانگرو جاسک شرقی به دام افتاده و در حین تفکیک صید به عنوان صید ضمنی بی ارزش به ساحل انداخته شده است. به دام افتادن در تورهای صیادی خطری جدی برای مارهای دریایی در محدوده پراکنش آنهاست. اغلب مردم فکر می کنند به خاطر داشتن بدنی لوله مانند، این خزندگان دریایی از داخل سوراخ های تور رد می شوند. اما این تصور اشتباهی است،  زیرا مارهای دریایی به خاطر بدن بلندی که دارند اغلب پس از برخورد به تور داخل آن پیچیده شده و در  آن گرفتار می شوند.


خلیج فارس به عنوان غربی ترین محدوده پراکنش مارهای دریایی شناخته می شود، البته به جز برای مار دریایی شکم زرد (Hydrophis platurus)، که از شرق اقیانوس آرام تا جنوب آفریقا پراکنده شده و از این رو به داشتن وسیعترین دامنه پراکنش در بین تمام خزندگان معاصر مشهور است، و البته شهرت آن بیشتر به این خاطر است که به عنوان تنها خزنده پلانکتونی شناخته می شود!!! آب های خلیج فارس و دریای عمان زیستگاه حداقل 10 گونه از مارهای دریایی هستند (بیشتر مطالعه کنید). به دام افتادن در تورهای صیادی و آلودگی های محیطی مهمترین خطراتی هستند که جمعیت این خزندگان بی نظیر را در خلیج فارس تهدید می نمایند. همچنین به نظر می رسد گرمایش جهانی و دوره های خشکسالی طولانی نیز خطر دیگری برای این خزندگان در خلیج فارس باشد. 

برنامه های حفاظتی ما برای مارهای دریایی خلیج فارس:

1. [1396-1392] مطالعه تنوع، پراکنش و وضعیت حفاظتی مارهای دریایی در خلیج فارس و دریای عمان (بیشتر بخوانید)

2. [1397] برگزاری کارگاه آموزشی برای صیادان محلی در خصوص اهمیت و نحوه حفاظت از مارهای دریایی (بیشتر بخوانید)

۳. [1398] برگزاری دوره آموزشی "آشنایی با خزندگان دریایی" برای فراگیران راهنمای طبیعت گردی (بیشتر بخوانید)