نوع: پژوهش

نقش موسسه حفاظت از محیط زیست قشم: پیشنهاد دهنده و مجری

حامیان:        

زمان: 1392 - 1395

شرح: مطالعه مارهای دریایی توسط محسن رضائی عطاقلی پور، زیست شناس دریایی و بنیانگذار موسسه حفاظت از محیط زیست قشم، قدمتی بیشتر از تاسیس این نهاد محیط زیستی دارد. محسن بین سال های 1388 تا 1391 بر روی اکولوژی و اکوتوکسیکولوژی مار دریایی حلقوی (Hydrophis cyanocinctus) در ذخیرگاه زیستکره حرا، بزرگترین رویشگاه مانگرو در خلیج فارس با وسعت 100.000 هکتار در شمال جزیره قشم، مطالعاتی را انجام داد. تا پیش از آن تقریبا تمام آنچه از مارهای دریایی در خلیج فارس می دانستیم محدود به مطالعات بسیار قدیمی در خصوص رده بندی آنها در منطقه بود، که البته آن هم با توجه به مطالعات فیلوژنتیک جدیدی که رده بندی این خزندگان را کاملا دگرگون نموده بود ^(منبع) نیاز به باز نگری داشت. ضمن اینکه اطلاعات محدودی در خصوص پراکنش و تهدیداتی که برای این خزندگان دریایی به شدت سمی در منطقه خلیج فارس و آب های مجاور آن در دریای عمان وجود داشت.

تکه بسیاری کوچکی (حدود 1 * 1 میلیمتر) از پوست یک مار دریایی حلقوی (Hydrophis cyanocinctus) توسط محققین تیم اجرایی پروژه طبق روش های استاندارد از ناحیه دمی جانور جدا می گردد تا در مطالعات ژنتیکی مورد استفاده قرار گیرد. به سبب تکامل سریع مارهای دریایی (اغلب گونه زایی ها در این کِلِید - Clade - تنها طی یک و نیم میلیون سال قبل اتفاق افتاده است)، و تنوع بالایی که جمعیت های یک گونه می توانند از لحاظ تکاملی با یکدیگر داشته باشند، انجام مطالعات ژنتیکی برای تعیین اولویت های حفاظتی بسیار حائز اهمیت هستند.

از این رو با هدف جمع آوری اطلاعات اولیه جهت شناخت وضعیت حفاظتی مارهای دریایی در آب های ایرانی خلیج فارس و دریای عمان، در سال 1392، با حمایت برنامه کمک های کوچک مقدار تسهیلات محیط زیست جهانی وابسته به برنامه عمران سازمان ملل (UNDP/GEF/SGP)، پایش های میدانی وسیع و جامعی در طول سواحل جنوبی ایران صورت پذیرفت. تیم ما طی روزها بررسی صید ضمنی شناورهای صیادی ترال و گشت زنی دریایی در جنگل های حرا و دهانه خورها به بررسی تنوع گونه ای و پراکنش مارهای دریایی در منطقه پرداختند. به دنبال این مطالعات میدانی، حدود 100 نمونه از مارهایی که به علت به دام افتادن در تورهای صیادی مرده بودند جمع آوری شده و جهت تهیه یک مجموع مرجع برای سایر محققین به موزه جانورشناسی دانشگاه شهید باهنر کرمان منتقل شدند. نتایج ای مطالعات میدانی نیز به صورت یک راهنمای جامع و به روز شده با حمایت مالی گروه علوم تکاملی و سیستماتیک موزه تاریخ طبیعی فرانسه به صورت دسترسی آزاد (Open Access) در مجله Zookeys به چاپ رسید (برای دسترسی به این مقاله اینجا کلیک کنید). نتایج این مطالعه اطلاعات لازم برای برگزاری دوره های آموزشی بعدی برای صیادان محلی (بیشتر بخوانید) و راهنمایان طبیعت گردی (بیشتر بخوانید) را فراهم نمود.

  بازتاب این پروژه در اخبار ملی (برای مطالعه هر خبر روی آن کلیک نمایید):

ثبت دهمین گونه مارهای دریایی در سواحل جنوبی ایران

کشف یک گونه مار دریایی کمیاب در سواحل جنوبی ایران

  بازتاب این پروژه در اخبار بین المللی (برای مطالعه هر خبر روی آن کلیک نمایید):

Iranian coastal waters: New home to a rarely seen venomous sea snake

Sea snakes of the Persian Gulf are focus of new research

  یافته های علمی حاصل از مطالعات انجام شده در این پروژه و پیش از آن (برای دریافت متن کامل هر مقاله از اینجا به ما پیام دهید):

Sea snakes (Elapidae, Hydrophiinae) in their westernmost extent: an updated and illustrated checklist and key to the species in the Persian Gulf and Gulf of Oman

Evaluating the drivers of Indo‐Pacific biodiversity: speciation and dispersal of sea snakes (Elapidae: Hydrophiinae)

Feeding Habits of the Annulated Sea Snake, Hydrophis cyanocinctus, in the Persian Gulf

Metal concentrations in selected tissues and main prey species of the annulated sea snake (Hydrophis cyanocinctus) in the Hara Protected Area, northeastern coast of the Persian Gulf, Iran

Diet of Short Sea Snake (Hydrophis curtus)