کوسه ها و سفره ماهی ها

آب های شمال غرب اقیانوس هند، من جمله خلیج فارس، بیش از 15% تمام گونه های شناخته شده ماهیان غضروفی (کوسه ها، سفره ماهی ها و کمیراها) را در بر گرفته است. بر اساس آخرین یافته ها (Jabado et al., 2018)، غنای گونه ای کوسه ها و سفره ماهی ها در آب های خلیج فارس حدود 44 تا 85 گونه در هر 100 کیلوکتر مربع است. از این میان غنای گونه­ هایی که در لیست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) به عنوان گونه های تهدید شده (آسیب پذیر، در معرض خطر و یا به شدت در معرض خطر) قرار گرفته اند در این دریای جوان بین 15 تا 39 گونه در هر 100 کیلومتر مربع است. 

با این وجود خلیج فارس توسط کشورهایی محصور شده که برخی از آنها در زمره مهمترین کشورهای صید کننده و صادر کننده کوسه ها در جهان قرار گرفته اند. متعاقبا ذخایر این ماهیان غضروفی در معرض خطر انقراض در منطقه خلیج فارس به واسطه صید بیش از حد و ناپایدار به شدت رو به کاهش گذاشته اند.

فیلم­های مستند قدیمی (همانند مستند "صید کولی کَر" ساخته حمیدرضا احمدی لاری؛ سال 1355) نشان می دهند که تنها همین چهار دهه قبل، صیادان محلی  تنها طی چند ساعت دریانوردی در جنوب جزیره قشم می توانستند به راحتی سه  کوسه نهنگ (Rhincodon typus) بالغ را صید کنند. اما مردم آن منطقه امروزه  این بزرگترین ماهی دنیا را بیشتر در تصاویر و فیلم های قدیمی می بینند تا  در دریاهایشان.



کوسه نهنگ (Rhincodon typus)، بزرگترین ماهی جهان که طول آن می تواند به بیش از 20 متر برسد،اگرچهاگرچه طول بالغین حدود 6 متر در نرها و 8 متر در ماده است. این ماهی غول پیکر پلانکتون خوار است و از کوچکترین جانداران اقیانوس تغذیه می کند.


تنها چند دهه قبل تر، اره ماهیان (Pristidae) که آنها را به عنوان در معرض خطرترین ماهیان دریایی می شناسیم، در خلیج فارس فراوان بودند. اما این ماهیان منحصر به فرد و خارق العاده، تنها به خاطر استفاده از روستروم اره مانندشان به عنوان یک شیئی تزئینی، آنقدر صید شدند که امروزه به کلی در منطقه خلیج فارس منقرض شده و از آنها تنها روستروم های بی روحی باقی مانده که به دیوار خانه های صیادان آویزان شده اند. 



روستروم قطع شده یک اره ماهی بر روی دیوار یک مغازه صنایع دستی در جزیره قشم


از این رو توسعه و اجرای برنامه های حفاظتی فوری و موثر برای حفظ ذخایر کوسه ماهی ها و سفره ماهی ها در خلیج فارس و آب های پیرامون آن در دریای عمان ضروری به نظر می رسد، به ویژه در سواحل ایرانی خلیج فارس که اگرچه نیمی از این پهنه آبی را در بر می گیرد، اما اطلاعات اندکی در خصوص این ماهیان غضروفی  در آن وجود دارد.