نوع: پژوهش

نقش موسسه حفاظت از محیط زیست قشم: پیشنهاد دهنده و مجری

زمان: 1392 - 1394

شرح: لاک پشت های سبز تنها گونه گیاهخوار در میان هفت گونه لاک پشت دریایی جهان هستند. این گونه به همراه لاک پشت عقابی فراوانترین لاک پشت های دریایی خلیج فارس هستند. اگرچه تخمگذاری لاک پشت های سبز در خلیج فارس به طور انبوه تنها در جزایر کاران و جانا در سواحل عربستان سعودی دیده می شود (حدود 1000 لانه در سال)، اما گروه های چراکننده این خزندگان گیاهخوار، متشکل از رده های سنی مختلف، در سراسر خلیج فارس پراکنده شده اند. با این وجود اطلاعاتی که ما از رژیم غذایی لاک پشت های سبز خلیج فارس داریم محدود به بررسی محتویات معده اجساد به ساحل افتاده 13 لاک پشت بالغ است که بیش از دو دهه قبل (سال 1997) قبل در سواحل راس الخیمه امارات متحده عربی  مورد بررسی قرار گرفتند ^(منبع).

چند لاک پشت سبز جوان (با طول کاراپاس کمتر از 50 سانتی متر) پس از جمع آوری از تله های ماهیگیری که به طور اتفاقی در آنها به دام افتاده بودند به ساحل آورده شده اند تا رژیم غذایی آنها مورد مطالعه قرار گیرد. این تله های حوضچه مانند برای لاک پشت ها بی خطر هستند، زیرا سطح بالای حوضچه آنها باز بوده و جانور می تواند برای تنفس به سطح آب بیاید. ضمن اینکه چشمه های تورهای آنها بسیار ریز بوده و لاک پشت ها در آنها پیچیده و گرفتار نمی شوند. در نهایت اینکه صیادان هر روز تله ها را بررسی نموده و پس از صید ماهیان تجاری به دام افتاده در آنها با استفاده از تورهای دستی یکی از دیوارهای تله که رو به دریاست را بر می دارند تا لاک پشت ها و دیگر آبزیان غیرتجاری به دام افتاده در آنها به دریا برگردند. تمام لاک پشت هایی که در این پروژه از تله ها جمع آوری شدند طی ساعات خنک روز به ساحل آورده شده و بدنشان به طور مرتب با آب دریا شستشو داده می شد و ظرف حداکثر یک ساعت از زمان خارج شدنشان از آب مورد آزمایش قرار گرفته و سپس دوباره در دریا رها سازی می شدند.

بنابراین، ما در سال 2014 این پروژه را با هدف بررسی اکولوژی تغذیه ای لاک پشت های سبز چراکننده در خلیج فارس آغاز نمودیم تا بتوانیم منابع غذایی که این گیاهخواران دریایی در منطقه به آنها وابسته هستند را شناسایی نمودیم تا بتوان در آینده برای حفاظت از آنها برنامه ریزی نمود. 

بسترهای جلبکی در جنوب جزیره قشم در هنگام جزر بیشینه (spring low-tide) از آب خارج شده و در معرض هوا قرار می گیرند. اما در اغلب اوقات سال این صخره های سبز زیر آب هستند و چراگاه هایی مناسب را برای لاک پشت های سبز فراهم می نمایند. اگرچه نسبت به علفزارهای دریایی توسعه یافته در جنوب خلیج فارس که چراگاه گیاهخوارانی بزرگ جثه همانند داگونگ ها (Dugong dugon) و لاک پشت های سبز بالغ هستند، این بسترهای جلبکی سواحل ایرانی خلیج فارس حجم زیست توده (Biomass) بسیار کمتری دارند. از این رو چنین  پوشش های گیاهی کَم پُشتی بیشتر مورد توجه لاک پشت های سبز جوان و به تعداد کمتر نیمه بالغ ها قرار می گیرند که جثه کوچکتری داشته و لذا نیاز به حجم غذای کمتری دارند.  

برای این منظور لاک پشت های سبزی که به طور اتفاقی در تله های ماهیگیری محلی موسوم به مشتاه گیر افتاده بودند از شمال و جنوب جزیره قشم جمع آوری شدند. سپس تکه های آخرین آیتم های غذایی خورده شده توسط هر جانور با شستشو دادن ناحیه حلقی لاک پشت با استفاده از لاواژ کردن استخراج شد ^(منبع) و سپس نوع و مقدار آنها در آزمایشگاه مورد بررسی قرار گرفت. تمامی لاک پشت ها به سرعت و کمتر از یک ساعت بعد از بیرون آوردنشان از آب به دریا بازگردانده شدند. 

با شستشوی ناحیه حلق لاک پشت طبق روش های تایید شده (منبع) تکه های ریز غذای باقی مانده در حلق که نشان دهنده آخرین غذاهای بلعیده شده توسط جانور است به همراه آب خارج شده و سپس جمع آوری شده و به آزمایشگاه منتقل می شوند و تا پایین ترین سطح تاکسونومیک موجود (معمولا جنس یا حتی گاهی گونه) نیز شناسایی می شوند.

این مطالعه نتایج ارزشمندی در خصوص رژیم غذایی و استراتژی های تغذیه ای این گونه در اختیارمان قرار داد که شرح آن به زودی (احتمالا تا پایان سال 1398) منتشر شده و در دسترس عموم قرار خواهد گرفت. به طور خلاصه ما متوجه شدیم لاک پشت های سبز چراکننده در اطراف جزایر قشم عمدتا از جلبک های دریایی تغذیه می کنند، بر خلاف آنهایی که در سواحل مجاور و در آب های امارات متحده عربی به طور عمده از علف های دریایی تغذیه می کنند. ما همچنین دریافتیم لاک پشت های بزرگ بیشتر تمایل دارند در علفزارهای دریایی جنوب خلیج فارس که غذا در آنجا به فراوانی یافت می گردد تغذیه نمایند و در مقابل لاک پشت های کوچک جوان با چرا کردن در اطراف جزایر قشم که به نسبت از نظر پوشش گیاهی فقیرتر هستند هیچ مشکلی ندارند. این جدایی زیستگاهی بر پایه اندازه بدن به طور خود به خودی رقابت بین گروه های سنی را کاهش داده و کارامدی تغذیه ای افراد را بالا می برد. این موضوع در کنار تغذیه فرصت طلبانه (قابلیت بلع و هضم هرآنچه در دسترس است) احتمالا به لاک پشت های سبز اجازه می دهد با محدودیت های غذایی آب های خلیج فارس که در نتیجه گرما و شوری بالای این پهنه آبی به وجود آمده اند سازگار شوند.